🎯 Qëllimi i mësimit:

Në këtë mësim do të mësojmë për racat më të përhapura të deleve në trojet tona, karakteristikat e tyre dhe përdorimin kryesor të secilës racë – për mish, qumësht apo lesh.

✅ 1. Pse është e rëndësishme të njohim racat?

  • Zgjedhja e racës së duhur ndikon në prodhimtarinë dhe fitimin.
  • Disa raca janë më të mira për qumësht, të tjera për mish, e disa kanë qëndrueshmëri më të lartë ndaj kushteve klimatike.

🐑 2. Racat më të përhapura në Shqipëri dhe Kosovë

📌 Raca e Bardhë e Kosovës

  • Një ndër racat më autoktone në Kosovë.
  • Karakteristika: trup mesatar, lesh i bardhë, rezistente në terrene malore.
  • Përdorimi: Mish dhe lesh.
  • E përshtatshme për mbajtje në tufë të lirë në zona kodrinore e malore.

📌 Raca Ruda (Shqipëri – zona e Jugut)

  • Një nga racat më të lashta në Shqipëri.
  • Karakteristika: trup i madh, lesh i dendur, shumë e qëndrueshme ndaj kushteve të vështira.
  • Përdorimi: Mish dhe lesh.
  • Ka pjellshmëri të mirë dhe kujdes të mirë ndaj qengjave.

📌 Raca Bardhoka

  • E përhapur në Kosovë dhe Shqipëri (sidomos në veri).
  • Karakteristika: kokë e bardhë, trup i gjatë, lesh i bardhë.
  • Përdorimi: Mish dhe qumësht.
  • Jep më shumë qumësht krahasuar me racat tjera vendore.

📌 Raca Shkodrane

  • E përhapur në rrethinën e Shkodrës.
  • Karakteristika: trup i vogël-mesatar, lesh më i hollë.
  • Përdorimi: Djathë cilësor dhe mish.
  • E përshtatshme për terrene kodrinore dhe klimat mesdhetare.

🌍 3. Raca të huaja të përdorura për përmirësim të tufës

Në disa ferma janë importuar raca të huaja për kryqëzim, si:

  • Awassi (Izraelite): për prodhim më të lartë të qumështit.
  • Suffolk (Britani): për mish cilësor dhe rritje të shpejtë.
  • Lacaune (Franceze): shumë e mirë për qumësht dhe përdoret për djathin e njohur Roquefort.

📌 Shembull praktik: Një fermer në Has ka kryqëzuar delet vendore me racën Lacaune dhe ka trefishuar prodhimin e qumështit për sezon.

❗️ 4. Si të zgjedhësh racën e duhur për fermën tënde?

  • Nëse dëshiron qumësht: Bardhoka ose Lacaune.
  • Nëse dëshiron mish: Raca Ruda ose Suffolk.
  • Nëse ke zona të thepisura: Raca e Bardhë e Kosovës.
  • Nëse kërkon të ardhura nga leshi: Ruda ose Bardhoka.

🎓 Pyetje për diskutim ose quiz:

  1. Cila racë është më e përshtatshme për prodhimin e qumështit në Kosovë?
  2. Cila racë është më rezistente ndaj kushteve klimatike malore?
  3. Çfarë qëllimi ka kryqëzimi i racave vendore me ato të huaja?

📌 Përmbledhje:

Njohja e racave të deleve dhe karakteristikave të tyre është hapi i parë për sukses në blegtori. Zgjedhja e racës së duhur ndihmon të përfitosh më shumë nga produktet e deles, sipas qëllimit të fermës tënde.