Licenca është një marrëveshje ligjore që tregon se çfarë lejohet dhe çfarë ndalohet të bëhet me një program.
Në botën Open Source, licencat janë thelbësore sepse garantojnë lirinë e përdorimit dhe modifikimit, duke mbrojtur njëkohësisht të drejtat e autorit.
Pse ekzistojnë licencat Open Source
- Për të mbrojtur zhvilluesit nga keqpërdorimi i punës së tyre.
- Për të siguruar që kodi të mbetet i hapur dhe i aksesueshëm nga të gjithë.
- Për të qartësuar rregullat e përdorimit, rishpërndarjes dhe modifikimit.
Llojet kryesore të licencave Open Source
Licencat ndryshojnë sipas mënyrës se si e lejojnë përdorimin e kodit.
Ato ndahen kryesisht në dy kategori:
| Lloji | Përshkrimi |
|---|---|
| Permissive (toleruese) | Lejojnë pothuajse çdo përdorim, përfshirë përdorimin komercial dhe mbylljen e kodit pas modifikimeve. |
| Copyleft (mbrojtëse) | Kërkojnë që çdo version i modifikuar i software-it të mbetet gjithashtu open source. |
Licencat më të njohura
1. MIT License
- Lloji: Permissive
- Lejon: përdorim, ndryshim dhe shpërndarje, edhe për qëllime komerciale.
- Kërkon vetëm: të përfshihet njoftimi origjinal i të drejtave të autorit.
- Shembull: React, jQuery, dhe shumë libra JavaScript përdorin MIT.
✅ E përshtatshme për: zhvillues që duan të shpërndajnë kodin lirshëm pa shumë kufizime.
2. GPL (General Public License)
- Lloji: Copyleft
- Krijuar nga: Free Software Foundation
- Kërkon: që çdo version i modifikuar ose i shpërndarë të mbetet gjithashtu me licencë GPL.
- Shembull: Linux kernel, WordPress, MySQL.
⚠️ E përshtatshme për: projekte që duan të garantojnë që gjithmonë do të mbeten të hapura.
3. Apache License 2.0
- Lloji: Permissive
- Lejon përdorimin, modifikimin dhe shpërndarjen, përfshirë edhe për produkte komerciale.
- Përfshin mbrojtje ligjore për patentat, çka e bën shumë të popullarizuar në kompani të mëdha.
- Shembull: Android, Apache Server, Kubernetes.
✅ E përshtatshme për: projekte që duan të jenë të hapura, por me siguri të fortë ligjore.
4. BSD License (Berkeley Software Distribution)
- Lloji: Permissive
- Ka disa variante (2-Clause, 3-Clause).
- Lejon përdorim të lirë me shumë pak kufizime, por kërkon ruajtjen e meritave të autorit origjinal.
- Shembull: FreeBSD, OpenBSD, PostgreSQL.
5. Mozilla Public License (MPL)
- Lloji: Copyleft e lehtë
- Lejon që kodi open source të përdoret në projekte pronësore, për sa kohë pjesët open source mbeten të hapura.
- Shembull: Mozilla Firefox, Thunderbird.
Krahasim i shkurtër i licencave kryesore
| Licenca | Lejon përdorim komercial | Duhet të mbetet open source | Popullare për |
|---|---|---|---|
| MIT | ✅ | ❌ | Projekte të vogla dhe biblioteka |
| GPL | ✅ | ✅ | Projekte të mëdha që duan mbrojtje të plotë |
| Apache 2.0 | ✅ | ❌ | Kompani dhe projekte të mëdha |
| BSD | ✅ | ❌ | Software akademik dhe serverë |
| MPL | ✅ | ⚠️ Pjesërisht | Projekte me përzierje të kodit të hapur dhe të mbyllur |
Shembull praktik
Supozoni se po krijon një bibliotekë Python për analizë të të dhënave.
Nëse:
- Dëshiron që kompanitë ta përdorin dhe ta përfshijnë në produktet e tyre komerciale, zgjidh MIT ose Apache 2.0.
- Dëshiron që çdo version i modifikuar të mbetet gjithmonë i hapur, zgjidh GPL.
- Dëshiron një balancë midis hapjes dhe përdorimit pronësor, zgjidh MPL.
Ky shembull tregon se zgjedhja e licencës është një vendim strategjik, jo vetëm ligjor.
Licencat Open Source nuk janë thjesht dokumente ligjore — ato janë garantuesit e lirisë dhe bashkëpunimit.
Zgjedhja e duhur ndihmon projektin të përhapet, të mbrohet dhe të kontribuojë në ekosistemin e hapur.